Eίναι άραγε εύκολο για ένα παιδί να κατανοήσει τη διαδικασία σύλληψης και συγγραφής μιας απλής ιστορίας με αρχή, μέση και τέλος; Το πρωτότυπο και χαριτωμένο βιβλίο της Γιώτας Λιβάνη «Πάνω από όλα φαντασία» επιχειρεί με απλό και εύληπτο τρόπο να εξοικειώσει τις μικρές ηλικιακά αναγνωστικές ομάδες μ’ αυτό το ουσιαστικά περίπλοκο και πολυδιάστατο πεδίο.
Αν και το τελικό αποτέλεσμα της έμπνευσης ενός συγγραφέα μπορεί να είναι ιδιαίτερα συνεκτικό και ευρύ, ο βασικός καμβάς πάνω στον οποίο αναπτύσσει τις ιδέες του αποτελείται από πολύ συγκεκριμένα στοιχεία: μία ιδέα (ή και περισσότερες, κατά περίπτωση), επιλεγμένοι ήρωες που μπορούν να την εξυπηρετήσουν στην όποια εξέλιξή της, και μια γερή δόση φαντασίας – ειδικά όταν μιλάμε για ιστορίες που απευθύνονται σε παιδιά, η φαντασία είναι συστατικό ζωτικής σημασίας, ανεξάρτητα από το πόσο ρεαλιστικό ή μη είναι το θέμα που πραγματευόμαστε.
Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός, γι’ αυτό και η αρχή της ιστορίας μας πρέπει να είναι δυνατή, συναρπαστική και να κινεί αμέσως το ενδιαφέρον. Να θέλει ο αναγνώστης να διαβάσει τη συνέχεια, να έχει περιέργεια για την εξέλιξή της. Δίνεται ιδιαίτερη σημασία στην παράμετρο της φαντασίας, γιατί αυτή είναι που αποτελεί το πλέον σημαντικό συστατικό της δημιουργικότητας. «Η πρωτογενής φαντασία», είχε πει ο S.T. Coleridge, «είναι η ζωτική δύναμη και ο πρωταρχικός φορέας της συνολικής αντίληψης του ανθρώπινου μυαλού». Ξεκινώντας λοιπόν από κει, αφήνοντας το μυαλό να ταξιδέψει ελεύθερο και κάνοντας συσχετισμούς και συνδυασμούς ιδεών, προσώπων και καταστάσεων, γεννιέται σιγά σιγά η κάθε φανταστική ιστορία και ζωντανεύει τόσο μέσα από τις λέξεις που την αφηγούνται, όσο και μέσα από τις εικόνες που, τυχόν, τη συνοδεύουν.
Η επιλογή του ήρωά μας είναι εξίσου σημαντική, καθώς αυτός είναι που θα σηκώσει στους ώμους του το βάρος της ιστορίας, ενώ ταυτόχρονα θα είναι κι αυτός που θα την προχωρά και θα την εξελίσσει μέσα από τις πράξεις και τις αποφάσεις του, στο βαθμό που αυτό είναι εφικτό και δεν εξαρτάται από εξωγενείς παράγοντες. Ο τόπος και ο χρόνος δράσης έχουν το δικό τους ρόλο, καθώς επίσης και μία ή περισσότερες ανατροπές οι οποίες, σε καίρια στιγμή, θα επανακεντρίσουν το ενδιαφέρον του αναγνώστη και ίσως δώσουν και μια νέα διάσταση στα γεγονότα που περιγράφονται.
Και φυσικά το τέλος, εξίσου σημαντικό με την αρχή, είναι ένα δομικό στοιχείο που μπορεί να απογειώσει το θέμα μας – γι’ αυτό και η σύνθεση και η παρουσίασή του πρέπει να γίνονται με υπολογισμό όλων των παραμέτρων της ιστορίας μας.
Το βιβλίο της Γιώτας Λιβάνη είναι γραμμένο έτσι ώστε να διευκολύνει τους πολύ μικρούς αναγνώστες να μπουν στο κλίμα της δημιουργικής διαδικασίας, παίρνοντας ερεθίσματα από το απλό, καθημερινό τους περιβάλλον: μέχρι και ένα συνηθισμένο αντικείμενο μπορεί να αποτελέσει τη βάση και την έμπνευση για μια απίθανη ιστορία, φτάνει να επιστρατεύσει κανείς τη φαντασία του και να μην προσπαθήσει να την περιορίσει. Ο/η εικονογράφος, που υπογράφει με τα αρχικά Ρ.Κ., χρησιμοποιεί έναν έξυπνο συνδυασμό ασπρόμαυρων και έγχρωμων εικόνων για να τονίσει τη δύναμη της φαντασίας και τις άπειρες δυνατότητες και προοπτικές που προσφέρει.
Εννοείται φυσικά ότι η ουσιαστική εξοικείωση για το παιδί έρχεται με την συστηματική πρακτική ενασχόληση, είτε πρόκειται για ακρόαση (αν το παιδί είναι μικρό, οπότε κάποιος άλλος του διαβάζει βιβλία), είτε για άμεση αναγνωστική διαδικασία, είτε για την προσωπική δημιουργική απασχόλησή του - ωστόσο εδώ δίνονται κάποιες σημαντικές πρώτες βάσεις για να έρθει σε επαφή με το όλο θέμα και να κατανοήσει αυτά τα απλά αλλά τόσο θεμελιώδη στοιχεία. Εξάλλου ακόμα και η πιο περίπλοκη διαδικασία, αν απογυμνωθεί από τα επιπρόσθετα χαρακτηριστικά της, για βάση της πάντα έχει έναν απλό σκελετό – οι μακροσκελείς μαθηματικές εξισώσεις βασίζονται στις τέσσερις απλές πράξεις, ακόμα και τα πιο περίτεχνα μουσικά κομμάτια έχουν για σημείο εκκίνησης τις εφτά νότες του πενταγράμμου. Κατανοώντας το αυτό κανείς, φτάνοντας στο σημείο να κατέχει αυτή τη γνώση, είναι στη συνέχεια σε θέση να αναπτύξει τα βασικά στοιχεία με όποιον τρόπο τον εκφράζει καλύτερα.
Δημοσιεύτηκε στο DIASTIXO τον Μάρτιο του 2017
http://diastixo.gr/kritikes/paidika/6693-pano-apo-ola-fantasia
