Για τα 'Λόγια Σιωπής' του Κώστα Χωρεάνθη

Το βιβλίο αυτό είναι αφιερωματικό, μια κατάθεση μνήμης που κατά κάποιο τρόπο κλείνει έναν κύκλο. Περιλαμβάνει ανέκδοτα ποιήματα του Κώστα Χωρεάνθη, που καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό και δημιουργικό φάσμα, ξεκινώντας από την εποχή της εφηβείας και φτάνοντας μέχρι τα τελευταία του χρόνια.

Τα ποιήματα αυτά αφορούν κοινωνικούς προβληματισμούς, προσωπικές αναζητήσεις και βιώματα, επίκαιρα θέματα της εκάστοτε εποχής. Η συναισθηματική φόρτιση σε κάποια από αυτά είναι έντονη, καθώς είναι αφιερωμένα σε αγαπημένα πρόσωπα και αξέχαστους φίλους.

Τα περισσότερα ποιήματα ως το 1989 περίπου ήταν ήδη οργανωμένα σε συλλογές από τον ίδιο, εκτός από ορισμένα που βρέθηκαν ανάμεσα σε γράμματα και σημειώσεις.

Στο πλαίσιο του αφιερωματικού που ανέφερα προηγουμένως, θεωρήσαμε σκόπιμο να συμπεριληφθούν στο βιβλίο σημειώματα αγαπητών μας προσώπων. Ο Γιώργος Γαλάντης και η Φιλομήλα Βακάλη είναι οικογενειακοί φίλοι από χρόνια. Ο κ. Νίκος Κιουράνης και ο κ. Βαγγέλης Ζύμαρης ήταν φίλοι του ΚΧ από τη Χίο.

Τα σχέδια και το εξώφυλλο είναι του ίδιου, διακοσμητικά που συνόδευαν τα ποιήματα αλλά και θεματικά σκίτσα. 

Η πρωμετωπίδα είναι ένα πορτρέτο του Κώστα από τον παιδικό του φίλο Γιώργο Κουκούμυαλο, ναυτικό από τη Χίο, και έρχεται από την εποχή του Γυμνασίου. 

Το ποίημα που θα διαβάσω γράφτηκε για τον Στρατή Ζαχαριάδη, με αφορμή την πρόωρο θάνατό του. Ο Στρατής ήταν επίσης παιδικός φίλος του, από τους πιο στενούς και αγαπητούς, μετέπειτα γνωστός δημοσιογράφος και νονός μου.

ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΧΕΙΡΟΓΡΑΦΑ

Βιβλία των νεκρών φίλων

Ζεστές ανάσες στην κόλαση της ζωής

Χειρόγραφα κιτρινισμένα

Ρυτίδες αγωνίας σπασμοί κρυφών ωδίνων

Όταν η ανίδρωτη αναξιοπρέπεια

Γιόμιζε την οσμή με αρώματα καταναλωτικά

Με μιαν υπεροψία υποταγής

Κι ο καθημερινός προαγωγός

Γύμνωνε τη ζωή στο πεζοδρόμιο της ηθικής.

Βιβλία κλεισμένα και χειρόγραφα ανοιχτά

Αγρίμια που δεν ξέρουνε το δρόμο

Για τη βαλσαμωμένη βιτρίνα των περίεργων

Εδώ που ο λογισμός ακροβατεί

Στων αριθμών τη βέβαιη ισορροπία

Στο συρματόσκοινο των υπολογισμών

Κι όπου ο παλμός χορεύει ανυποψίαστα

Σε ανάλαφρα θωράκια οικοδομών

Σε αστραφτερά κλουβιά συναλλαγών.

Βιβλία και χειρόγραφα

Φίλων νεκρών που ζωντανεύουν ξαφνικά

Στην καλοσύνη της εσπέρας.

Το πρώτο κομμάτι που θα ακούσουμε είναι δύο αποσπάσματα από το ορατόριο Κοσμάς ο Αιτωλός, σε κείμενο ΚΧ και μουσική Σωκράτη Βενάρδου, που ανέβηκε στον Λυκαβηττό το 1979, και στη συνέχεια σε πόλεις της Ελλάδας, με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από το μαρτύριο του Εθναπόστολου Κοσμά Αιτωλού.

Το επόμενο κομμάτι είναι ένα μελοποιημένο ποίημα από την ποιητική συλλογή του ΚΧ ΑΣΚΗΣΗ. Είναι το ποίημα Rosa Virginis, και μελοποιήθηκε από τον Μανώλη Κουναλάκη, οικογενειακό φίλο και μουσικοσυνθέτη, όταν ακόμα ήταν φοιτητής Ιατρικής, ο οποίος χάθηκε πρόωρα πριν από λίγα χρόνια. Η ηχογράφηση έγινε στο τότε σπίτι μας, στον Άγιο Σώστη.

Ομιλία που εκφωνήθηκε στα πλαίσια της εκδήλωσης που πραγματοποιήθηκε στο Polis Art Cafe τον Σεπτέμβριο του 2016 σαν αφιέρωμα στον Κώστα Χωρεάνθη με αφορμή τα 20 χρόνια από την εκδημία του.

Γιώτα Κ. Αλεξάνδρου: Φένια, Η Αγαπημένη Των Ήχων

Πόσο έτοιμοι είμαστε να αποδεχτούμε την διαφορετικότητα και την ιδιαιτερότητα των άλλων; Όσο κι αν ισχυριζόμαστε ότι η κοινωνία μας έχει προχωρήσει και έχει απαλλαγεί από ταμπού και προκαταλήψεις, στην πράξη τα πράγματα είναι διαφορετικά. Ιδίως όσον αφορά τα παιδιά, που συνεχώς βομβαρδίζονται από πρότυπα υποτιθέμενης τελειότητας στα οποία, άλλοτε άμεσα κι άλλοτε έμμεσα, καλούνται να μοιάσουν, είτε από τα ΜΜΕ είτε από το περιβάλλον τους, χωρίς να είναι σε θέση να κρίνουν αντικειμενικά τα ίδια και να ξεχωρίσουν τι είναι αληθινό και ουσιαστικό.

Πολλές φορές οι άνθρωποι με ιδιαιτερότητες αντιμετωπίζονται με καχυποψία και έλλειψη κατανόησης, ακόμα και από άτομα που, θεωρητικά, τα έχουν ξεπερασμένα όλα αυτά. Οι σύγχρονες κοινωνίες μας είναι δομημένες με τέτοιο τρόπο ώστε να ανταποκρίνονται σχεδόν αποκλειστικά στις ανάγκες των μελών τους που δεν αντιμετωπίζουν σοβαρές δυσκολίες, κάτι που αυτόματα περιορίζει κάποιους στο περιθώριο, λιγότερο ή περισσότερο.

Είναι ακόμα πιο δύσκολο όταν τα άτομα με ιδιαιτερότητες είναι παιδιά, καθώς το σχολικό περιβάλλον δεν είναι πάντα φιλικό ούτε και διατεθειμένο να δει και την άλλη πλευρά των πραγμάτων, να μπει έστω στη διαδικασία να σκεφτεί ότι όπως ούτε τα πράγματα που βλέπουν γύρω τους δεν είναι μονοδιάστατα, έτσι και οι άνθρωποι έχουν πολλές πλευρές και η διαφορετικότητα είναι μία από αυτές. Από την άλλη, η όποια διαφορετικότητα δεν κάνει τον άνθρωπο που την έχει κάτι αξιοπερίεργο, απλά είναι ένα στοιχείο του εαυτού του, καθ’ όλα άξιο σεβασμού από τον περίγυρό του.

Με το έξυπνο και πολύ τρυφερό κείμενό της, η Γιώτα Αλεξάνδρου καταπιάνεται μ’ αυτό το θέμα με ευαισθησία και σεβασμό. Η αφήγηση γίνεται σε πρώτο πρόσωπο, και υπάρχει συναισθηματική φόρτιση καθώς ο μικρός αφηγητής τυχαίνει να συνδέεται με την ηρωίδα με συγγενικούς δεσμούς. Μας μιλάει για τη Φένια, που αντιλαμβάνεται τον κόσμο με τον δικό της τρόπο – μέσα από τους ήχους. Η τεχνική ιδιαιτερότητά της δεν αναφέρεται ποτέ με το όνομά της, καθώς η ουσία της ιστορίας είναι και παραμένει ότι η Φένια είναι ένα παιδί σαν όλα τα άλλα το οποίο απλώς βλέπει τον κόσμο με μάτια διαφορετικά.

Είναι για εκείνη απόλυτα φυσιολογικό να βλέπει με ήχους ή να αντιλαμβάνεται τα χρώματα με το συναίσθημα. Πράγματα αυτονόητα για τον πολύ κόσμο, για τη Φένια απαιτούν προσπάθεια, ωστόσο εκείνη έχει βρει τον δικό της κώδικα επικοινωνίας και ανταπόκρισης. Ουσιαστικά είναι πιο δύσκολο για τα άλλα παιδιά να αντιληφθούν τον κόσμο της Φένιας απ’ όσο είναι για τη Φένια να προσπαθεί να προσαρμόζεται καθημερινά στον δικό τους.

Παρ’ όλα αυτά η Φένια, με την ηρεμία, την καλοσύνη και την αισιοδοξία της, καταφέρνει να κερδίσει τη συμπάθεια και την εκτίμηση ακόμα κι εκείνων που την περιγελούσαν. Σ’ αυτό το σημείο, είναι σημαντικό να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στον τρόπο που η συγγραφέας χειρίζεται την περίπτωση αυτή. Δεν είναι πάντα εύκολο για έναν δάσκαλο – ή, εν πάση περιπτώσει, για όποιον ενήλικα έχει, με οποιοδήποτε τρόπο την ευθύνη μιας ομάδας παιδιών – να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά μια τέτοιου είδους προβληματική κατάσταση. Η δασκάλα του βιβλίου, αντί να καταφύγει σε κηρύγματα και νουθεσίες, ουσιαστικά βάζει όλα τα παιδιά στη θέση της Φένιας με τον πιο φυσικό τρόπο: τα παρακινεί να κλείσουν τα μάτια τους και να προσπαθήσουν να αντιληφθούν, έστω και για λίγο, έναν κόσμο χωρίς εικόνες: αυτό δηλαδή που κάνει η Φένια όλη της τη ζωή. Χάρις σ’ αυτή την φαινομενικά απλή δραστηριότητα,  τα παιδιά που κορόιδευαν τη Φένια επειδή μπορεί να σκόνταφτε σε μια κλειστή πόρτα ή σε ένα μη αναμενόμενο εμπόδιο στο δρόμο της, συνειδητοποίησαν σε σημαντικό βαθμό τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει αλλά οι οποίες, παρ’ όλα αυτά, δεν την άφηναν να χάσει στιγμή το χαμόγελό της.

Το κείμενο είναι λιτό, τρυφερό και διακριτικά ποιητικό. Η υπέροχη εικονογράφηση της Έφης Λαδά δίνει ζωή στους ήρωες και τις περιγραφές και τονίζει ακόμα περισσότερο το θετικό, βαθιά ανθρώπινο και συγκινητικό μήνυμα του βιβλίου. Οι ζωηρές, ονειρικές εικόνες της δίνουν μια άλλη διάσταση στο θέμα. Πρόκειται για ένα βιβλίο που, αν και απευθύνεται πρωτίστως σε παιδιά, αξίζει να διαβαστεί από όλες τις ηλικίες.

Δημοσιεύτηκε στο DIASTIXO τον Αύγουστο του 2016
http://diastixo.gr/kritikes/paidika/5635-fenia-agapimeni-twn-hxwn