Έχει πάντα επιπρόσθετο ενδιαφέρον όταν ένας συγγραφέας παιδικής λογοτεχνίας είναι παράλληλα και εκπαιδευτικός και καταπιάνεται με θέματα που αφορούν άμεσα τα παιδιά αλλά και την οικογένεια, κατ’ επέκταση. Χάρις στο αντικείμενο της δουλειάς του, δε μπορεί παρά να γνωρίζει από πρώτο χέρι πολλές εκφάνσεις της συμπεριφοράς του παιδιού, αλλά και να είναι σε θέση να κατανοεί από μέσα ποιες είναι εκείνες οι παράμετροι που μπορεί να την επηρεάζουν ή ακόμα και να την κατευθύνουν.
Ο Βασίλης Κουτσιαρής και ο Γιάννης Διακομανώλης, εκπαιδευτικοί και οι δύο, συνυπογράφουν το βιβλίο με τον ατμοσφαιρικό τίτλο «Χιονισμένη Πλατεία» ο οποίος λειτουργεί σαν ένα σημαινόμενο με πολύ περισσότερες έννοιες και ερμηνείες. Ο μικρός ήρωάς τους, ο Αντρέας, έχει μια ασύστολη επιρρέπεια στο ψέμα – λέει καθημερινά ψέματα χωρίς, φαινομενικά, να έχει λόγο, για να αποφύγει κάτι ή απλά για να δημιουργήσει κατάσταση, να γελάσει εις βάρος των φίλων του και να προκαλέσει προβλήματα στους γονείς του με το φιλικό και ευρύτερο κοινωνικό τους περιβάλλον.
Η αιτία που υποκινεί αυτή τη συμπεριφορά δεν είναι σαφής, γιατί ο ίδιος έχει επιλέξει να μην είναι ειλικρινής με τους γονείς του κι έτσι προτιμά να ζει μέσα στην αμφιβολία αντί να κάνει μια συζήτηση που θα ξεκαθάριζε τα πάντα. Με άλλα λόγια, η ανασφάλειά του τον οδηγεί σε μία υποκριτική στάση η οποία αναπόφευκτα τον ωθεί στο να αρχίσει να λέει ψέματα με μεγάλη ευκολία. Διατηρεί έτσι έναν ιδιότυπο έλεγχο στο περιβάλλον του, ακόμα και στους φίλους του, καθώς με τον τρόπο αυτό χειρίζεται τους πάντες, οδηγώντας τους με μαθηματική ακρίβεια σε λάθος συμπεράσματα και εμπλέκοντάς τους σε δύσκολες καταστάσεις που προξενούν άλλα, μεγαλύτερα προβλήματα.
Πόση αλήθεια μπορεί να κρύβει μέσα του ένα ψέμα, και πόσο παραπλανητική μπορεί να είναι η αλήθεια; Και τα δύο ισχύουν – άλλωστε πρόκειται για έννοιες που δεν διαχωρίζονται πάντα με την ίδια ευκολία, και ενδέχεται κάποιες φορές να ταυτίζονται. Όταν, ας πούμε, ένα παιδί λέει ένα ψέμα, μπορεί και εν μέρει να το πιστεύει για κάτι αληθινό. Από την άλλη, αυτό που βλέπουμε με τα ίδια μας τα μάτια μπορεί και να μην είναι αυτό ακριβώς που φαίνεται. Δεν είναι επομένως και τόσο απλό το να δείξει κανείς σε ένα παιδί ότι το να λέει ψέματα δεν είναι σωστό. Πόσο συχνά άλλωστε δεν καταφεύγουμε όλοι σε μικρά, «λευκά» ψέματα, ή και σε κατά συνθήκην ψέματα, μέσα στην καθημερινότητά μας. Επομένως το να κάνεις ένα παιδί να κατανοήσει τη διαφορά ανάμεσα σ’ αυτά τα ανώδυνα ψέματα κι εκείνα που μπορεί να έχουν σοβαρές συνέπειες, δεν είναι μια ιδιαίτερα εύκολη διαδικασία.
Ο Αντρέας καταφεύγει σε ψέματα της δεύτερης κατηγορίας – και του είναι αδύνατο να σταματήσει να τα λέει. Οι γονείς του, για να αντιμετωπίσουν αυτή την κατάσταση, επιλέγουν έναν τρόπο με αμφίβολη αποτελεσματικότητα, ο οποίος επιπλέον επιστρατεύει μέσα τα οποία, με τη σειρά τους, δεν είναι και τόσο έντιμα και, επιπλέον, εμπεριέχουν το στοιχείο της παραπλάνησης. Μ’ αυτή την έννοια, η μέθοδος της αντιμετώπισης της προβληματικής συμπεριφοράς του παιδιού είναι, οριακά, εξίσου προβληματική, καθώς βασίζεται σε κάτι μη αληθινό και ενίοτε ψευδαισθητικό. Τίποτα τελικά δεν έχει μόνο μία πλευρά – ακόμα και η χιονισμένη πλατεία έχει διττή υπόσταση: είναι και αληθινή και μη πραγματική – συμβολική. Σε κάθε περίπτωση ωστόσο ο ρόλος της είναι καταλυτικός.
Δεν επεκτείνομαι σε περισσότερες λεπτομέρειες όσον αφορά την υπόθεση, γιατί οι συγγραφείς έχουν εντάξει στην πλοκή ένα εύρημα ιδιαίτερα πρωτότυπο και καίριο, πάνω στο οποίο στηρίζεται η εξέλιξη της ιστορίας. Αυτό που μπορώ να πω, ωστόσο, είναι ότι ο τρόπος που χειρίζονται το θέμα τους είναι πολύ ακριβής και το τέχνασμα αυτό της πλοκής λειτουργεί αποτελεσματικά και με απόλυτη επιτυχία. Δανειζόμενοι στοιχεία από κινηματογραφικές ταινίες αλλά και την τρέχουσα πραγματικότητα, δημιουργούν ένα σύγχρονο παραμύθι με πολλά επίπεδα και προεκτάσεις, που κρατά ζωντανό το ενδιαφέρον, ενώ χάρις στη δομή της αφήγησης, με τις αναδρομές στο παρελθόν να παρεμβάλλονται στη ροή της εξιστόρησης, καταφέρνουν να κρατήσουν ανυποψίαστο τον αναγνώστη του βιβλίου για την ανατροπή που του επιφυλάσσουν.
Η πολύ όμορφη εικονογράφηση της Σάντρας Ελευθερίου ζωντανεύει χαρακτηριστικές σκηνές από την ιστορία, με τις ασπρόμαυρες εικόνες να υπαινίσσονται διακριτικά την υπερσκέλιση του αληθινού από το μη πραγματικό, και το αντίστροφο. Το βιβλίο συμπληρώνει ένα κατατοπιστικό σημείωμα της ψυχολόγου Μαρίας Δρόσου σχετικά με τα ψέματα στην παιδική ηλικία και την αντιμετώπισή τους.
Δημοσιεύτηκε στο DIASTIXO τον Μάρτιο του 2017
http://diastixo.gr/kritikes/paidika/6734-xionismeni-plateia
http://diastixo.gr/kritikes/paidika/6734-xionismeni-plateia
